Historia i działalność Polskiego Klubu Ekologicznego
Okręgu Pomorsko-Kujawskiego
w Toruniu
w latach 1991-2023
Polski Klub Ekologiczny, jako organizacja ogólnopolska, powstał w Krakowie w roku 1980. Był pierwszą niezależną organizacją ekologiczną, której celem była promocja idei ekorozwoju jako fundamentu polityki ekologicznej Państwa. Jako podstawę działalności Polski Klub Ekologiczny przyjął zapisy Konstytucji RP dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego, Deklaracji Sztokholmskiej, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Konwencji Genewskiej. Statutowe cele działania Polskiego Klubu Ekologicznego to przede wszystkim: promowanie zrównoważonego rozwoju, ochrona i poprawa jakości środowiska człowieka, ochrona krajobrazu naturalnego, ładu przestrzennego oraz dziedzictwa kulturowego, kształtowanie w społeczeństwie świadomości ekologicznej.
Inicjatywa powołania w Toruniu Polskiego Klubu Ekologicznego, powstała w 1991 r. w gronie osób zaangażowanych w ochronę środowiska, przyrodników, w tym pracowników naukowych UMK, a także ludzi związanych zawodowo z ochroną środowiska. Pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło się 17 kwietnia 1991 r. z udziałem 37 osób z Torunia, Bydgoszczy i Inowrocławia, a kolejne, na którym wybrano Zarząd Okręgu Pomorsko-Kujawskiego, w dniu 22 maja 1991 r.
Pierwszym Prezesem Okręgu Pomorsko-Kujawskiego został wybrany Paweł Piotrowiak z Torunia, a wiceprezesami – prof. Włodzimierz Tyburski (Toruń) i Karol Musolf (Bydgoszcz). Sekretarzem został Marek Sadowski (Toruń) a skarbnikiem – Mieczysław Bubacz (Bydgoszcz). Ponadto w skład zarządu zostali wybrani: Leon Andrzejewski, Irena Schick, Marek Pawlik, Bożena Kmiecik i Wojciech Wójcik. Na pierwszym zebraniu Zarząd Klubu jako kierunek wiodący w działalności Okręgu PKE przyjął szeroko rozumianą edukację ekologiczną, w tym kształtowanie świadomości i odpowiedzialności ekologicznej.
Statutowa działalność Okręgu Pomorsko-Kujawskiego PKE objęła ówczesne województwa bydgoskie, toruńskie i włocławskie. Po reformie administracyjnej w 1999 r. Klub działa na terenie obecnego województwa kujawsko-pomorskiego. Okręg Pomorsko-Kujawski jest jednym z 6 okręgów PKE działających na terenie Polski.
Od początku działalności Klubu podjęto szeroką akcję popularyzacji problematyki ekologicznej w regionie, a w szczególności wśród młodzieży szkolnej. W maju 1992 r. na Toruńskiej Starówce zorganizowano marsz ekologiczny młodzieży szkół podstawowych pod hasłem ” Ocalić Ziemię”, w którym uczestniczyło ponad 750 uczniów. Celem imprezy było zaangażowanie młodzieży na rzecz ochrony środowiska, pobudzenie wrażliwości ekologicznej i wyrabianie postaw proekologicznych.
W 1992 roku ukazało się też pierwsze wydawnictwo PKE w Toruniu – publikacja prof. Włodzimierza Tyburskiego „O idei humanizmu ekologicznego”. W kolejnych latach, dzięki współpracy z naukowcami z UMK, prowadzono intensywną działalnością popularyzatorską i wydawniczą. Zorganizowano kilka seminariów popularno-naukowych oraz wydano cenne publikacje. M.in. w roku 1995 odbyło się seminarium „Człowiek i środowisko” włączone do ogólnopolskich obchodów Światowego Dnia Obchodów Środowiska. Zostało następnie wydane opracowanie prof. Włodzimierza Tyburskiego „Człowiek i środowisko”.
W 1996 r. odbyło się seminarium w ramach ogólnopolskiej konferencji „Ekologia – Ekonomia- Etyka”. W ramach działalności wydawniczej ukazały się kolejne dwie książki prof. Włodzimierza Tyburskiego: „Pojednać się z Ziemią” i „Etyka i Ekologia” oraz książka dra Leszka Kożuchowskiego „Szkice Ekologiczne”. W wydaniu wymienionych pozycji PKE korzystał ze wsparcia finansowego Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska oraz Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska w Toruniu.
W latach 1992-1996 odbyły się m.in. 4 seminaria o tematyce dot. rozwoju ruchu rowerowego oraz rozbudowy dróg i ścieżek rowerowych, 3-krotnie organizowano marsz ekologiczny uczniów szkół podstawowych pod hasłem „Ocalić Ziemię”. Marsze były związane z obchodami w dniu 22 kwietnia Światowego Dnia Ziemi.
W 1996 r. odbyło się I Młodzieżowe Forum Ekologiczne, które było podsumowaniem wiosennych działań młodzieży na rzecz środowiska, a także zorganizowano kolejny konkurs zbiórki surowców wtórnych i niebezpiecznych odpadów. Na podsumowaniu konkursu wyróżnione szkoły otrzymały nagrody sfinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
W latach 1997-2000 kontynuowano organizację cyklicznych imprez dla szkół podstawowych i gimnazjów. Każdego roku podsumowanie konkursów odbywało się podczas Młodzieżowego Forum Ekologicznego, organizowanego z okazji Światowego Dnia Ziemi.
Ważnym elementem funkcjonowania Klubu była działalność wydawnicza. W latach 1997-2000 ukazały się publikacje książkowe: „Etyka środowiskowa – teoretyczne i praktyczne implikacje” pod redakcją prof. Włodzimierza Tyburskiego, „Lasy komunalne Torunia – Stan, zagospodarowanie, ochrona”, praca zbiorowa pod redakcją dra Kazimierza Białego, broszura dra Leszka Kożuchowskiego „Wypalanie roślinności katastrofą środowiska przyrodniczego”, „Humanistyczne aspekty ochrony środowiska” autorstwa prof. Włodzimierza Tyburskiego oraz wydano pod redakcją prof. Andrzeja Sadurskiego „Ochrona środowiska w budowie i eksploatacji autostrad”.
W roku 2000 wydano, z udziałem Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, publikację pt. „Przyroda Ziemi Chełmińskiej i obszarów przyległych” oraz wspólnie z Urzędem Miejskim w Toruniu – „Ocenę stanu środowiska Miasta Torunia”. W 2002 r. z inicjatywy miłośników przyrody w Lubiczu oraz dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Gminy Lubicz, przeprowadzono badania zasobów przyrodniczych fragmentu jaru Strugi Lubickiej w Lubiczu Dolnym. Inwentaryzację florystyczną przeprowadził dr Lucjan Rutkowski z UMK w Toruniu. Uwzględniając walory przyrodnicze i krajobrazowe zaproponowano objęcie terenu ochroną w formie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego.
W 2004 r. zostało utworzone Koło PKE w Grudziądzu. Koło organizuje m.in. coroczne warsztaty i turnieje ekologiczne dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych z terenu gmin powiatu grudziądzkiego oraz gminy Lidzbark, a jednym z głównych animatorów działań koła jest kol. Michał Kosowicz.
W okresie kolejnych kadencji (2005-2009 i 2009-2013) prezesem Zarządu Okręgu była Grażyna Godlewska, reprezentująca koło nauczycieli. W działalności Klubu w tym czasie, poza edukacją ekologiczną młodzieży szkolnej, na szczególne podkreślenie zasługuje projekt „Czynnej Ochrony Nietoperzy na terenie Torunia”, który zrealizowano w latach 2009-2010. Koordynatorem projektu był kol. Leszek Wasielewski. Wytyczne do zadania – „Planowane lokalizacje rozwieszenia budek dla nietoperzy” – opracował dr Krzysztof Kasprzyk z UMK w Toruniu. W ramach projektu rozwieszono na terenie Torunia 496 trocinobetonowych schronień dla nietoperzy na drzewach w 31 skupiskach. W ramach prowadzonej akcji promocyjno-edukacyjnej został opracowany folder promocyjny; tekst folderu opracowali dr K. Kasprzyk i mgr L. Wasielewski.
Nową i znaczącą formą działalności Klubu było wydanie w roku 2011 pierwszych numerów czasopisma „Eko-Przyjaciel”. Celem wydawnictwa jest popularyzacja problematyki ekologicznej, a w szczególności przekazywanie aktualnej informacji o walorach i zagrożeniach środowiska przyrodniczego naszego regionu, a także wymiana doświadczeń i przekazywanie pozytywnych przykładów społecznych działań mających na celu ochronę środowiska. Dzięki zaangażowaniu redakcji, pod kierunkiem Leszka Wasielewskiego oraz wsparciu finansowemu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, wydano dotąd 15 numerów tego czasopisma.
Ważnym elementem działalności Klubu jest uczestnictwo naszych przedstawicieli w kolegialnych ciałach doradczych i opiniodawczych w regionie, w tym m.in.: Wojewódzkiej Radzie Ochrony Przyrody, Wojewódzkiej Komisji Ocen Oddziaływania na Środowisko, Radzie Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Dolnej Wisły.
W działalności Klubu wyróżnić należy realizację kilku projektów edukacyjnych, w tym m.in. zorganizowanie i przeprowadzenie w roku 2013, wspólnie z CKU w Toruniu, cyklu seminariów terenowych dla nauczycieli z zakresu edukacji ekologicznej, obejmującego takie tematy jak: „Ptaki w mieście” – przedstawienie gatunków ptaków związanych z siedzibami ludzkimi, „Rośliny solniskowe” – charakterystyka halofitów, występowanie, zagrożenia i ochrona, zwiedzanie rezerwatu słonoroślowego w Ciechocinku; „Owoce i warzywa” – pozyskiwanie i przetwarzanie – ekologiczna a tradycyjna uprawa roślin; „Mikrobiologia środowiskowa i przemysłowa” – przedstawienie zastosowania drobnoustrojów do procesów przemysłowych, w tym zwiedzanie Oczyszczalni Ścieków w Toruniu; „Odnawialne źródła energii” – zapoznanie uczestników z rodzajami oze na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, zwiedzanie źródeł geotermalnych w Grudziądzu.
We współpracy w Młynem Wiedzy w Toruniu zorganizowaliśmy (czerwiec 2016) stoisko Polskiego Klubu Ekologicznego, w ramach warsztatów dla dzieci i młodzieży z okazji Światowego Dnia Ochrony Środowiska. Do ważniejszych zrealizowanych przez nasz Klub projektów należy też utworzenie w 2016 r. ścieżki edukacyjno-przyrodniczej z Lubicza Dolnego do Złotorii – „Północ- Południe”. Jest to jeden z pierwszych w kraju przykładów przyrodniczej ścieżki edukacyjnej, z opisem pobieranym za pośrednictwem aplikacji na urządzenia mobilne (smartfony). Zaprojektowany przez kol. Jolantę Przybylak szlak ścieżki, o długości ok. 9 km, przebiega nad Drwęcą – ichtiologicznym rezerwatem przyrody. Teren nadrzeczny posiada szczególne walory ornitologiczne.
Z okazji Roku Wisły 2017 zorganizowaliśmy: w kwietniu 2017 r. specjalną konferencję w trakcie której prof. dr hab. Leon Andrzejewski z Wydziału Nauk o Ziemi UMK w Toruniu wygłosił referat nt. historia i współczesność doliny Wisły, dr Lucjan Rutkowski z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UMK omówił zasoby flory doliny Wisły od Płocka do Gdańska, a dr Jarosław Pająkowski przedstawił przyrodnicze i krajobrazowe walory doliny Wisły w obszarze Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Po zakończeniu konferencji trzem działaczom Klubu (pierwszemu prezesowi Klubu Pawłowi Piotrowiakowi, prof. Włodzimierzowi Tyburskiemu i Bogdanowi Chrapkowskiemu) wręczono dyplomy „Eko-Przyjaciela” za wieloletnią działalność na rzecz ochrony przyrody i współpracę z Zarządem Okręgu Pomorsko- Kujawskiego Polskiego Klubu Ekologicznego. W październiku 2017, wspólnie z Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu, zorganizowano pokaz filmu przyrodniczego pt. „Wisła – od źródeł do ujścia, wzdłuż dawnego szlaku łososia”, autorstwa Paolo Volponiego, połączony ze spotkaniem i dyskusją z reżyserem filmu, któremu przy tej okazji wręczono także dyplom „Eko-Przyjaciela”.
W roku 2018 wydany został kolejny numer (13) czasopisma „Eko-Przyjaciel” zwierający materiały ze zorganizowanego przez nasz Klub, we współpracy z samorządem, seminarium pt. „Przyroda miasta Torunia”. Seminarium i wydane materiały w formie naszego czasopisma, spotkało się z dużym zainteresowaniem i być może przyczyniło się do większego zainteresowania mieszkańców kwestią ochrony zieleni miejskiej, w tym drzew, w toku prac inwestycyjnych prowadzonych na terenie miasta.
W roku 2020 wydano kolejny numer czasopisma [01/20 (14)] zatytułowany „Toruń a zmiany klimatyczne„, współfinansowany przez Gminę Miasto Toruń w ramach zadania publicznego pn. Wydanie numeru czasopisma – Kujawsko-Pomorskie Czasopismo Przyrodniczo-Ekologiczne „Eko-Przyjaciel”. To bardzo ważna i oczekiwana w obecnym czasie publikacja przedstawiająca m.in.: zmiany klimatyczne w aspekcie globalnym i regionalnym, plan adaptacji Torunia do zmian klimatycznych, znaczenie w łagodzeniu zmian klimatu w mieście zielono-błękitnej infrastruktury, obowiązki przedsiębiorców w zakresie adaptacji do zmian klimatu.
W latach 2020 – 2021, z uwagi na pandemię ograniczyliśmy działalność do opracowania własnych materiałów edukacyjnych, przygotowania materiałów do kolejnego numeru naszego wydawnictwa i udziału w seminarium naukowo-technicznym nt. „130 lat toruńskich tramwajów”.
W latach 2022-23 zrealizowaliśmy, w partnerstwie z Kołem Miejskim PKE w Gliwicach, ważną kampanię „Deforestacja – problem globalny” . W roku 2022 był to projekt pt. „Campaign to reduce Europe´s suspply chain impoacts and deforestation” (Kampania na rzecz ograniczenia europejskiego łańcucha dostaw soi, wołowiny i oleju palmowego powodujących wylesianie w krajach producentów), a w roku 2023 był to projekt pt. „Campaign to reduce Europe’s supply chain impact on forests – Poland” (Kampania na rzecz ograniczenia wpływu europejskiego łańcucha dostaw na lasy – Polska), finansowane ze środków Swiss Philanthropy Foundation.W ramach projektu m.in. opracowano artykuł publicystyczny dla prasy dot. znaczenia lasów naturalnych i problemu wylesień na Ziemi zawierający informacje o skali wylesień, a w szczególności wpływu uprawy olejowca gwinejskiego na lasy strefy tropikalnej, przeprowadzono kampanię informacyjną we własnych social mediach (facebook, strona internetowa) nt. problemu wylesień, w tym opracowano i zamieszczono na stronie PKE w Toruniu artykuł prasowy, plakat, program i zaproszenie na webinarium, udostępnienia postów ze strony FB Lidera), a we współpracy z Wdeckim Parkiem Krajobrazowym z siedzibą w Osiu, zorganizowano webinarium w formie hybrydowej (stacjonarnej i online), z udziałem naukowców i ekspertów zajmujących się szeroko rozumianą problematyką zmian w środowisku przyrodniczym, na które zaproszono zainteresowanych tematem wylesień działaczy organizacji społecznych, pracowników służb ochrony środowiska, w tym parków krajobrazowych, leśników, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Regionalnej Rady Ochrony Przyrody przy RDOŚ w Bydgoszczy, przedstawicieli samorządów i lokalnych mediów.
Szeroko zakrojona działalność obejmująca edukację ekologiczną młodzieży szkolnej, konkursy, warsztaty ekologiczne, seminaria, konferencje, wydawnictwa, działalność interwencyjna oraz szereg innych zrealizowanych zadań świadczą o aktywności Okręgu Pomorsko-Kujawskiego PKE w regionie.
Działalność Polskiego Klubu Ekologicznego, Okręgu Pomorsko-Kujawskiego w Toruniu nie byłaby możliwa bez współpracy z wieloma instytucjami, w tym: Naczelną Organizacją Techniczną w Toruniu, w szczególności PZITS, dzięki której korzystamy z obecnej siedziby przy ul.Piernikarskiej 4, Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Toruniu, dzięki któremu mamy możliwość organizacji wspólnych konferencji metodycznych dla nauczycieli, a także władzami samorządowymi, w tym: Departamentem Środowiska Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu, Wydziałem Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia i samorządami wielu gmin.
Władze Okręgu PKE OP-K w Toruniu w okresie 1991-2023:
1991-1993:
- Paweł Piotrowiak – prezes
- Włodzimierz Tyburski – V-prezes
- Karol Musolf – V-prezes
- Marek Sadowski – sekretarz
- Mieczysław Bubacz – skarbnik
- Leon Andrzejewski – członek zarządu
- Marek Pawlik – członek zarządu
- Wojciech Wójcik – członek zarządu.
1993-1997:
- Paweł Piotrowiak – prezes
- Grażyna Sobieszak – V-prezes
- Karol Musolf – V-prezes
- Marek Sadowski – sekretarz
- Włodzimierz Tyburski – członek zarządu.
- Leon Andrzejewski – członek zarządu.
- Leszek Kożuchowski – członek zarządu.
- Kazimierz Wojciechowski – członek zarządu.
1997-2000:
- Paweł Piotrowisk – prezes
- Grażyna Sobieszak -V-prezes
- Włodzimierz Tyburski – V-prezes
- Marek Sadowski – sekretarz
- Leon Andrzejewski- członek zarządu
- Mieczysław Bubacz – członek zarządu
- Tadeusz Klugowski – członewk zarządu
- Mirosław Michalski – członek zarządu
- Karol Musolf – członek zarządu
- Jerzy Ślot – członek zarządu
- Wiesław Tomaszewski – członek zarządu.
2000 – 2002:
- Wiesław Tomaszewski – prezes
- Paweł Piotrowiak – V-prezes
- Grażyna Sobieszak – V-prezes
- Włodzimierz Tyburski – V-prezes
- Marek Sadowski – sekretarz, skarbnik
- Leon Andrzejewski – członek zarządu
- Roman Gorczyński – członek zarządu
- Jerzy Ślot – członek zarządu
2002 – 2005:
- Wiesław Tomaszewski – prezes
- Paweł Piotrowiak – V-prezes
- Grażyna Sobieszak – V-prezes
- Włodzimierz Tyburski – V-prezes
- Marek Sadowski – sekretarz i skarbnik
- Leon Andrzejewski – członek zarządu
- Grażyna Godlewska – członek zarządu
- Anna Barankiewicz – członek zarządu
- Ewa Zasadowska – członek zarządu
- Jerzy Ślot – członek zarządu
2005 – 2008
- Grażyna Godlewska – prezes
- Wiesław Tomaszewski -V-prezes
- Halina Kowalkowska – V-prezes
- Marek Sadowski – sekretarz i skarbnik
- Włodzimierz Tyburski – członek zarządu
- Paweł Piotrowiak – członek zarządu
- Wiesława Geras – członek zarządu
- Ewa Zasadowska – członek zarządu
- Anna Barankiewicz – członek zarządu
2008 – 2012
- Grażyna Godlawska – prezes
- Wiesław Tomaszewski – V-prezes
- Włodzimierz Tyburski – V-prezes
- Marek Sadowski – sekretarz i skarbnik
- Wiesława Geras – członek zarządu
- Michał Kosowicz – członek zarządu
- Jerzy Ślot – członek zarządu
- Bernadeta Jankowska – członek zarządu
- Adam Blakiewicz – członek zarządu
2012-2015:
- Wiesław Tomaszewski – prezes Zarządu
- Włodzimierz Tyburski – vice prezes
- Leszek Wasielewski – sekretarz
- Barbara Piotrowiak –skarbnik
- Wiesława Geras – członek Zarządu
- Anna Smolar – członek zarządu
2015-2019:
- Wiesław Tomaszewski – prezes
- Leszek Wasielewski – V-prezes
- Wiesława Geras – sekretarz.
- Anna Smolar – skarbnik
- Jolanta Przybylak – członek zarządu
2019-2023: